Vandaag (1 juli 2015) treedt de nieuwe Woningwet in werking. Daarmee wordt het stelsel van woningcorporaties ingrijpend hervormd. Wat betekent dat precies?
Het taakgebied van corporaties wordt ingeperkt en aan het toezicht worden strengere eisen gesteld. Huurders krijgen vergaande zeggenschap. Zij krijgen een plek aan tafel bij prestatieafspraken die gemeenten en corporaties maken en instemmingsrecht bij fusies. Huurdersorganisaties mogen bij een corporatie tenminste een derde van de leden van de raad van commissarissen voordragen. De nieuwe wet verplicht corporaties ook om aan huurtoeslagontvangers de best betaalbare huurwoningen toe te wijzen.
De nieuwe Woningwet van minister Blok (Wonen) sluit samen met wijzigingsvoorstellen van de Tweede Kamer aan op de aanbevelingen van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties. Die rapporteerde vorig najaar over de problemen bij woningcorporaties. Zowel de Tweede als Eerste Kamer stemde unaniem in met de nieuwe Woningwet.
Focus
De wet zorgt ervoor dat corporaties zich weer focussen op de kerntaak: het bouwen en verhuren van huurwoningen voor mensen met lagere inkomens. De duidelijker taakafbakening voorkomt dat corporaties in commerciële projecten stappen waarvan verliezen ten koste gaan van de huurders. Bestaande commerciële nevenactiviteiten moeten corporaties splitsen van hun kerntaak. Onder voorwaarden mogen corporaties nog investeren in maatschappelijk vastgoed, zoals scholen.
De taakafbakening zorgt voor eerlijker concurrentieverhoudingen ten opzichte van andere marktpartijen, aldus de overheid. Het is de bedoeling dat het voor hen nu aantrekkelijker wordt om te investeren in middeldure huurwoningen. Daar is veel vraag naar. Alleen onder strikte voorwaarden en waarborgen mogen corporaties nog projecten starten buiten hun kerntaak, zoals het bouwen van huurwoningen in de vrije sector. Voorwaarde is dat de gemeente heeft getoetst of er geen marktpartijen zijn die het project willen uitvoeren. Verder moeten de risico's beperkt zijn en gelden er rendementseisen.
Nieuwe toezichthouder
De nieuwe wet richt het interne en het externe toezicht op de sector anders in dan voorheen. Het financiële en volkshuisvestelijke toezicht op de corporatiesector wordt bij de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT) ondergebracht in een Autoriteit Woningcorporaties. Bij benoeming en herbenoeming zullen alle bestuurders en leden van de raad van toezicht wettelijk worden getoetst op betrouwbaarheid en geschiktheid. Investeringsplannen van meer dan 3 miljoen euro moeten door het bestuur ter goedkeuring worden voorgelegd aan de raad van toezicht. De minister krijgt de bevoegdheid om bij wanprestatie bestuurders en leden van de raad van toezicht te schorsen en bij de Ondernemingskamer voor te dragen voor ontslag.
Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), dat met het Rijk en de gemeenten garant staat voor leningen van corporaties, krijgt de regie bij saneringen. Het WSW komt onder publiekrechtelijk toezicht van de minister te staan.
Huurders
Huurders krijgen een zwaardere stem. Zo krijgt de huurdersvereniging het recht om minstens een derde van de leden van de raad van toezicht voor te dragen. Bij bepaalde corporatiebesluiten zoals fusies, geldt bovendien een instemmingsrecht voor de huurders. Voor scholing en professionalisering van huurdersorganisaties komen extra middelen.
Woonvisie
Ook gemeenten krijgen een grotere rol. In een woonvisie stellen zij het lokale woonbeleid vast. De woonvisie vormt de basis voor de prestatieafspraken die gemeente, corporaties en huurders maken over wat lokaal nodig en mogelijk is. Het gaat dan onder andere over het toewijzingsbeleid en de omvang van de woningvoorraad. In de wet is geregeld dat huurders een volwaardige plek aan tafel krijgen en dezelfde informatiepositie krijgen als de gemeente en de corporatie.
Wooncoöperatie
De wooncoöperatie waarin bewoners naar een idee van voormalig PvdA-senator Duivesteijn hun huurwoning kunnen kopen en gezamenlijk het onderhoud verzorgen, krijgt onder de nieuwe Woningwet een plek in het woonbestel. Ook wordt geregeld dat corporaties een bijdrage leveren aan het opstellen van een coöperatieplan en dat eigenaren in een coöperatie met een lager inkomen het onderhoud tegen redelijke kosten in beheer mogen verrichten.
Betaalbaar toewijzen
Corporaties worden verplicht om aan mensen die recht hebben op huurtoeslag de best betaalbare huurwoningen toe te wijzen. Dit moet de trend doorbreken dat een groeiende groep huurtoeslagontvangers een te dure huurwoning krijgt toegewezen. Corporaties die niet voldoen aan de nieuwe eisen, riskeren een boete.
Tijdelijk hogere inkomensgrens
Met het wettelijk vastleggen van de taken van woningcorporaties mag Nederland binnen de Europese staatssteunregels de inkomensgrens voor sociale huur tijdelijk verhogen. Nu moeten corporaties minstens 90 procent van de sociale huurwoningen toewijzen aan inkomens tot 34.911 euro. Vanaf 1 juli mogen corporaties 10 procent extra toewijzen aan inkomens tot 38.950 euro. De verhoogde inkomensgrens geldt voor maximaal 5 jaar.
